Iερός Ναός Αγίου Διονυσίου
Χρόνος ίδρυσης
Η εκκλησία του Χωματερού χτίστηκε από τους Αρκάδες ποιμένες,που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στον ερημωμένο αυτό οικισμό από τα μέσα του 19ου αιώνα (1850). Ο οικισμός αυτός υπήρχε με την ονομασία Χωματερό από το 1700, όπως μαθαίνουμε από τη απογραφή Grimani.
΄Oταν λοιπόν συγκροτήθηκε ο νέος οικισμός-απογραφή 1890- κάτοικοι 134- αρχικά δεν είχε εκκλησία.΄Ολες οι θρησκευτικές ανάγκες των κατοίκων εξυπηρετούνταν από ένα κοντινό χωριό τις Πετριάδες.
Για το πότε ακριβώς θεμελιώθηκε ο ναός αυτός δεν υπάρχει κάποια γραπτή ή επιγραφική πηγή που να μας το γνωρίζει. Όμως έχουμε από την προφορική παράδοση κάποιες πληροφορίες.
Οι έποικοι αυτοί από την Αλωνίσταινα του Δήμου Φαλάνθου της Αρκαδίας οι περισσότεροι, όταν συγκρότησαν το χωριό τους ήθελαν να χτίσουν και την δική τους εκκλησία. Ενδεικτικά στοιχεία μας οδηγούν γύρω στα 1880 περίπου.
Η ονομασία του ναού
  Όπως συμβαίνει πάντα  ''οι ξεριζωμένοι''  της  Αλωνίσταινας εκτός από τις μνήμες του τόπου τους, είχαν φέρει μαζί τους και τα εικονοστάσιά τους.
Η πλέον προσφιλής εικόνα όλων ήταν της Αγίας Παρασκευής γιατί ήταν αυτή ο πολιούχος τους,στο χωριό που άφησαν.
Τότε δήμαρχος του Δήμου Κολoνίδων  (Κορώνης ) ήταν ο Διονύσιος Ράλλης 1880 ο οποίος  ''έβγαλε'' χρήματα για να χτιστεί ο ναός τους. Δεν είναι γνωστό αν ο ίδιος ζήτησε να ονομαστεί  ο ναός  ''Άγιος Διονύσιος'' λόγω του ονόματός του ή αν οι κάτοικοι από ευγνωμοσύνη έδωσαν στο ναό το όνομά του για να τον ευχαριστήσουν.
Η αρχική   όμως επιθυμία τους ήταν να ονομαστεί  η εκκλησία τους Αγία Παρασκευή.Δεμένοι με την Αγία του τόπου τους εζήτησαν και έχει τοποθετηθεί η εικόνα της στο τέμπλο του ναού σε μεγάλο μέγεθος στο άκρον δεξιά. Κάθε χρόνο λοιπόν από τα πρώτα χρόνια ο κάθε ιερέας την ημέρα της μνήμης της Αγίας-26 Ιουλίου –λειτουργεί στο Χωματερό. Στα παλαιότερα χρόνια όπως λένε, τη μέρα αυτή, πήγαιναν στην εκκλησία μόνο οι κάτοικοι του χωριού αλλά και προσκυνητές από τους γύρω οικισμούς (Πανιάρες, Μυστράκι).
Μάλιστα πολλές γυναίκες έκαναν αρτοκλασία τη μέρα αυτή και όταν τελείωνε η λειτουργία όλοι έπαιρναν λάδι από το καντήλι της για να σταυρώσουν τα μάτια τους. Αυτό βέβαια εξακολουθεί να γίνεται και σήμερα αλλά επειδή η απόσταση του χρόνου από τότε είναι μακρινή οι μνήμες είναι πιο χαλαρές και ο πληθυσμός έχει μειωθεί κατά πολύ  και δεν υπάρχει σύγκριση του τότε με το  τώρα.
 Η αρχιτεκτονική και ο διάκοσμος του ναού
  Ο ναός έχει χτιστεί στην είσοδο της ανατολικής πλευράς του χωριού.
Αρχιτεκτονικά, λόγω και των οικονομικών συνθηκών εκείνης της εποχής δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι ένα απλό μονόχωρο οικοδόμημα σε διαστάσεις που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του πληθυσμού των κατοίκων. Πρέπει να έχει χτιστεί με πέτρα, αλλά είναι σουβαντισμένος. Το καμπαναριό του όμως είναι πέτρινο από γερή πέτρα σε κωνοειδές σχήμα. Εσωτερικά αποτελείται από τον κυρίως ναό και τον γυναικωνίτη.
 Το τέμπλο του, που είναι ξύλινο, οι εικόνες του δωδεκάορτου είναι έργα του Αγιογράφου Αναστασίου Καμπύση από τα Βουνάρια.Ο κρυστάλλινος πολυέλαιος στο κέντρο του ναού είναι από την αρχή που πρωτοχτίστηκε.
 Είναι δωρεά ενός μετανάστη από το χωριό που πήγε στην Αμερική στα χρόνια της μετανάστευσης(τέλος 19ου αρχές 20ου ).Τότε ο Χρήστος Κωστάκης-Τερτίπης ο οποίος πέθανε εκεί άφησε με την διαθήκη του και χρήματα για τον διάκοσμο της εκκλησίας. Οι παλιοί λένε ότι όταν πρωτοέφεραν από τη Θεσσαλονίκη τον πολυέλαιο αυτό ήταν τόσο πλούσιος και εντυπωσιακός που είχε συζητηθεί στην περιοχή. Όμως με τους σεισμούς του 1947 τον κατέβασαν για να επισκευαστεί η εκκλησία και λεηλάτησαν πολλά από τα στολίδια του.
Γενικά ο διάκοσμος του ναού μέχρι σήμερα είναι απλός λιτός και έχουν γίνει ανανεώσεις σε ότι φθαρμένο από το χρόνο υπήρχε. Ο ναός έχει μια μικρή πλατεία που από παλιά μέχρι σήμερα είναι χώρος συγκέντρωσης των χωριανών. Σήμερα το δάπεδό της είναι πέτρινο και στην νότια πλευρά της έχει χτιστεί μια πέτρινη βρύση. Μερικά δέντρα της προσφέρουν τη σκιά τους. Δίπλα από το προαύλιο της εκκλησίας βρίσκεται το νεκροταφείο.
Το πανηγύρι του χωριού και οι εκδηλώσεις  του
Το πανηγύρι για κάθε χωριό είναι ένα ξεχωριστό γεγονός που όλοι περιμένουν.
Είναι πάντα δεμένο με τον Άγιο του τόπου και σε παλαιότερες εποχές ήταν αφετηρία για να προσδιορίζουν οι χωρικοί σπουδαία γεγονότα της ζωής τους για το πριν ή το μετά. Στο Χωματερό το πανηγύρι γίνεται στις 24 Αυγούστου , ημέρα της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Διονυσίου.Ο εορτασμός είναι διήμερος. Τα παλαιότερα χρόνια πριν από τη μετανάστευση και την αστυφιλία, που υπήρχε πολύς κόσμος παντού το πανηγύρι αυτό ήταν ξακουστό.
Μετά τον εσπερινό την παραμονή σε όλα τα καφενεία του χωριού έφερναν μουσικούς και τραγουδιστές και το γλέντι κρατούσε μέχρι το πρωί.
Το πρωί γινόταν η θεία λειτουργία όπου χοροστατούσε πάντα ο δεσπότης Μεσσηνίας. Η συρροή του κόσμου ήταν μεγάλη. Μετά τον εκκλησιασμό στην πλατεία υπήρχε η πανηγηριώτικη ατμόσφαιρα, παιχνίδια για τα παιδιά και πολλά τραπέζια με παστέλια. Το βράδυ συνεχιζόταν για δεύτερη βραδιά το γλέντι.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Γίνεται βέβαια πανηγύρι αλλά απέχει  πολύ από την αίγλη του παρελθόντος.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος έχει αναλάβει την διοργάνωση της διασκέδασης.
Το πρώτο βράδυ (παραμονή) γίνεται γλέντι με όργανα και χορό.
Τη δεύτερη βραδιά , ημέρα της εορτής του Κοσμά του Αιτωλού ο σύλλογος καθιέρωσε και κάνει μια πνευματική -πολιτιστική εκδήλωση.
Ιερείς της ενορίας
  Πρώτος εφημέριος της ενορίας της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου ήταν ο Αθανάσιος Μπαγατέλας από το Χωματερό. Όταν συνενώθηκαν οι ενορίες της κοινότητας ιερέας  ήταν ο Χρήστος Μποσινάκης από τη Φαλάνθη. Τον διαδέχτηκε ο  πατέρας Θεόδωρος Μπαγατέλας από το Χωματερό που είναι ιερέας μέχρι σήμερα.
Από την Γιώτα Κατσίβα-Μαρκάκη-Φιλόλογο
μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου  

  Ολοκλήρωση του έργου ''Περιβάλλων χώρος Ιερού Ναού Αγίου Διονυσίου Χωματερού''

Το έργο   της ολοκλήρωσης του περιβάλλοντος χώρου έγινε με την οικονομική στήριξη της οικογένειας Αριστείδη και Ελένης Κοσμά και με την συμμετοχή του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Σας ευχαριστούμε.

Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παναγία η Γριβιτσιανή-Άγιοι Θεόδωροι
Γεωγραφική θέση της Μονής
Στην  βορειοδυτική πλευρά του χωριού Χωματερό και σε απόσταση 1.500 μέτρων απ΄ αυτό βρίσκεται Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παναγία η Γριβιτσιανή-΄Αγιοι Θεόδωροι.
Είναι  στη μέση σχεδόν του δρόμου που παλαιότερα συνέδεε το Χωματερό με το χωριό Μυστράκι. Η διαδρομή είναι ένας υπέροχος περίπατος.
Δεξιά και αριστερά του δρόμου απλώνονται τα χτήματα των κατοίκων του Χωματερού που κάποτε τα περισσότερα απ΄ αυτά ανήκαν στη Μονή.
Το μοναστήρι είναι χτισμένο στην κοιλάδα μιας χαράδρας που τη σχηματίζουν δυο προσβάσιμοι γήλοφοι δίπλα σε ένα μικρό ποταμάκι.
Το τοπίο  υποβλητικό αποπνέει  γαλήνη με μια θρησκευτική σοβαρότητα που ηρεμεί την ψυχή του επισκέπτη προσκυνητή.
Χρόνος ίδρυσης της Μονής
Μέχρι σήμερα δεν έχει ανακαλυφθεί καμιά ιστορική πηγή που να δίνει απάντηση στο ερώτημα. Πότε ακριβώς και από ποιους ιδρύθηκε η Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Πριν από 17 χρόνια το 1990 ο τότε Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης ενδιαφέρθηκε να φωτίσει επιστημονικά Βυζαντινούς ναούς της Μεσσηνίας που ήταν
άγνωστοι μέχρι τότε. Μεταξύ αυτών ήταν και το Μοναστήρι της Παναγίας της  Γριβιτσιανής  ''Αγιοι Θεόδωροι''. Ο Γεώργιος Δημητροκάλλης καθηγητής και αρχιτέκτονας
Βυζαντινών μνημείων ανέλαβε να μελετήσει το καθολικό του ναού. Η επιστημονική μελέτη του ναού βασισμένη στα αρχιτεκτονικά της στοιχεία οδήγησε στο συμπέρασμα
ότι το καθολικό της Μονής ιδρύθηκε προς το τέλος  του 12ου και αρχές του 13ου αιώνα. Ακόμα εκείνο που συμπεραίνετε από την αρχιτεκτονική και την αγιογράφηση  του ναού
είναι  πως η μονή αυτή λειτούργησε δυο φορές. Η δεύτερη φορά πρέπει να οριστεί χρονικά προς το τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από γραπτές πηγές.
Υπάρχει κείμενο που ενισχύει την άποψη για τη λειτουργία της Μονής.Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν για δεύτερη φορά την Κορώνη και έκαναν απογραφή όλης της περιοχής σημειώνουμε το εξής: Η επαρχία Κορώνης  είχε εξήκοντα δυο κατοικουμένας και έξι κατεστραμένας κώμας και ουδέν Μοναστήριον (τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα) απογραφή εκκλησιαστικής περιουσίας και μονών. Επομένως η  Ιερά μονή  Παναγία η Γριβιτσιανή δεν λειτούργησε μέχρι τότε.Υπάρχει όμως και έγγραφο από τα Πατριαρχικά έγγραφα των χρόνων της Τουρκοκρατίας (1593-1798) το οποίο βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των  των Παρισίων και το έφερε στο φως ο καθηγητής της Βυζαντινής Ιστορίας Του Πανεπιστημίου Αθηνών οκ. Διονύσιος Ζακυνθηνός.
Το έγγραφο αυτό είναι ένα πατριαρχικό σιγίλλιον όπου το 1744 ο Πατριάρχης Νεόφυτος ο S το έστειλε στο μοναστήρι της κοιμήσεως της Θεοτόκου Γριβιτζάνης επικαλούμενης για να επιβεβαιώσει ότι η μονή αυτή ήταν σταυροπηγιακή. Δηλ. ανήκε διοικητικά στο πατριαρχείο.
Από το περιεχόμενο το κειμένου διαφαίνεται  πως η μονή υπήρχε αλλά καταστράφηκε  και λεηλατήθηκε από εισβολείς, που προκάλεσαν τόσα δεινά στον τόπο ώστε όχι μόνο άρπαζαν και αφαιρούσαν  περιουσίες αλλά άρπαξαν και τα σιλλιγιώδη  γράμματα του πατριαρχείου που υπήρχαν  στο μοναστήριον. Ακόμα η αγιογράφηση  του ναού  έχει στοιχεία που το κατατάσσουν  στις αρχές του 17 ου αιώνα.
Ονομασία της Μονής
Από το  σιγίλλιον  του Πατριάρχου  Νεοφύτου μαθαίνουμε  πως η μονή ονομαζόταν  ''Ιερόν Μοναστήριον της Υπεραγίας Ημών Θεοτόκου Γριβιτζάνης''
Μελετώντας διάφορα κείμενα υπάρχουν οι εξής γραφές :
Γριβιτζάνη, Κρυβιτσιανή ή Κρυφτζανή, Κριβιτσιανή, Γριβιτσιανή ή Γρεβιτσιανή
Ποια γραφή είναι η σωστή και γιατί έχει ονομαστεί έτσι η μονή.
Είναι αλήθεια πως υπάρχουν πολλά προσωνύμια της Παναγίας που το καθένα απ΄ αυτά και κάτι. Άλλωστε δηλώνονται ιδιότητες της π.χ. Ελεήστρια, Φανερωμένη και  άλλοτε ο τόπος που είναι χτισμένο το μοναστήρι της π.χ. Μαλεσή,  Ολυμπιώτισα ή το μέρος που έχε επιλεγεί να κτιστεί σπηλιά Σπηλιανή,κρυφό μέρος από το ρήμα κρύφτηκα-κρύβω- Κρυβιατσιανή ή Κρυφτζανή. Στα χρόνια του  Μεσαίωνα οι γραμματικές γνώσεις του κόσμου ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Στα μοναστήρια μια έρευνα λέει ότι μόνο το 3% των μοναχών γνώριζε ανάγνωση και γραφή. Από το 13ο λοιπόν αιώνα και μέσα από τη διαδρομή τόσων αιώνων ότι ο προφορικός λόγος διατηρεί, η άγνοια το αλλοιώνει. Γριβιτζάνη έγραφε ο Ηγούμενος της Μονής το 1744.Κρυφτζάνη υπάρχει αλλού και το 1851 υπάρχει μια έκθεση του τοποτηρητή των Καλαμών Γεράσιμου Παγώνη ο οποίος αναφέρεται στην εγκαταλελειμμένη μονή και την αποκαλεί Κριβιτσιανή. Σήμερα έχει επικρατήσει να την λένε Γριβιτσιανή.
Αυτή η ονομασία ο κόσμος την έχει συνδέσει με έναν θρύλο που μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Κάποια  κοπέλα με το όνομα Μαρία από τα Γριβιτσά (Μεσαιωνικό χωριό στην περιοχή Μεθώνης ) τη ερωτεύτηκε ένας Τούρκος και αυτή τον παντρεύτηκε. Για να εξιλεωθεί ζήτησε από τον σύζυγό της να χτίσουν το μοναστήρι. Η επιθυμία  της έγινε πραγματικότητα και επειδή αυτή ήταν από τα Γριβιτσά ονόμασαν τη μονή Παναγία Γριβιτσιανή. Υπάρχουν  πολλές παραλλαγές πάνω σ΄αυτό το θέμα. Όμως η μελέτη του ναού και ο χρόνος ίδρυσής του  αποδυναμώνουν αυτή την εκδοχή. Στο  τέλος του 12ου αιώνα η περιοχή της Κορώνης είναι ακόμα Βυζαντινή επαρχία και από το 13ο αιώνα Ενετοκρατείται.Οι Τούρκοι ήρθαν στην περιοχή το 1900 και από ότι μαθαίνουμε μέσα σ΄ αυτό το σιγίλλιον κατέστρεψαν και λεηλάτησαν τη Μονή. Το πλέον αληθοφανές είναι η προσωνυμία  Κρυβιτσιανή ή Κρυφτζανή γιατί η εκδοχή αυτή έχει και το ιστορικό υπόβαθρο στα χρόνια που ιδρύθηκε η μονή πολλοί πειρατές και ληστές λυμαίνονταν την περιοχή της Κορώνης. Η επιλογή αυτής της χαράδρας μακριά  από τα μάτια τους προσέφερε ασφάλεια και ησυχία στους μοναχούς. Η μονή ήταν κρυμμένη. Αυτό το διαπιστώνει και σήμερα ο κάθε επισκέπτης.
Σήμερα  η μονή ονομάζεται  ''Αγιοι Θεόδωροι''  ή    ''Αγιοθόδωρος''
Γιατί άλλαξε το όνομα της Μονής και έλαβε αυτό το όνομα;Το βέβαιο είναι ότι μέχρι και το 1851 σύμφωνα με τη έκθεση του τοποτηρητή Καλαμών Γεράσιμου Παγώνη η μονή ονομαζόταν ακόμα Παναγία Κριβιτσιανή. Η ονομασία αλλάζει στις αρχές του 20ου αιώνα όταν στην περιοχή ήρθαν και εγκαταστάθηκαν  οι έποικοι από την Αλωνίσταινα. Πληροφορίες για την ονομασία δεν υπάρχουν πουθενά γραπτά αλλά στηριζόμαστε σε όσα διηγούνται οι ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού που τα έχουν ακούσει από τις γιαγιάδες και τους παππούδες τους.
Σύμφωνα με τις διηγήσεις όταν οι Αλωνιστιώτες εγκαταστάθηκαν στο Χωματερό έφεραν μαζί τους και τα εικονοστάσιά τους. Δυο βασικές εικόνες που υπήρχαν σ αυτά ήταν της Αγίας Παρασκευής που ήταν προστάτιδα  του τόπου τους και των Αγίων Θεοδώρων  που ως στρατηλάτης  Άγιος τους προστάτευε στα χρόνια της επανάστασης.Άλλωστε το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων στο Χρυσιβίτσι ήταν ονομαστό και στις δύσκολες στιγμές πολλοί Φαλανθιώτες  κατέφευγαν σ αυτό. Αυτούς λοιπόν τους είχε μια Αλωνιστιώτισα στο  εικονοστάσι της από την οικογένεια Κωτσάκη- Τερτίπη.Μια βραδιά όπως η ίδια διηγόταν είδε στον ύπνο της τους Αγίους και της ζήτησαν να τους στεγάσει σε εκκλησία. Την επόμενη μέρα πήγε στον παπά του χωριού και του είπε το όνειρό της. Παπάς του χωριού ήταν ο Αθανάσιος Μπαγατέλας. Τότε σκέφτηκαν το εγκαταλελειμμένο εκκλησάκι. Θα το επισκευάσουμε είπε θα βάλουμε πόρτες το εικόνισμα του Αγίου και θα το ονομάσουμε ΄Αγιο Θεόδωρο.
Έτσι και έγινε. Παρόλο που στην αγιογράφηση του ναού δεν υπάρχουν πουθενά οι Άγιοι Θεόδωροι ενώ υπάρχουν τόσοι άλλοι άγιο επικράτησε από τις αρχές του αιώνα η μονή να ονομάζεται Ιερά Μονή Αγίων Θεοδώρων.
Ιστορικά γεγονότα που συνδέουν τη Μονή
    Απ΄ την πρώτη ίδρυση της μονής έχουμε ελάχιστες πληροφορίες γι αυτήν. Ως σταυροπηγιακό μοναστήρι δεν είχε σχέσεις διοικητικές με την επισκοπή της Κορώνης και οι Ενετοί ως κατακτητές δεν επενέβαιναν στο χώρο τους. Η ζωή των μοναχών κυλούσε ήρεμα μέχρι το 1500 που εμφανίστηκαν στην περιοχή της Κορώνης οι Τούρκοι και τα πράγματα άλλαξαν. Όπως  μας πληροφορεί το σιγίλλιον του 1744 έγιναν στον τόπο αυτό μεγάλες καταστροφές και λεηλασίες. Με την επαναλειτουργία της μονής στο τέλος του 16ου αιώνα, οι συνθήκες στην περιοχή είναι καλές και μετά  το 1715 που   οι Τούρκοι ξαναπήραν την Κορώνη έχουμε οικονομική άνθηση, γιατί Γάλλοι έμποροι εγκαταστάθηκαν εκεί και οι εμπορικές δραστηριότητες τους έφεραν πλούτο στην περιοχή. Αυτή η κατάσταση κράτησε μέχρι το 1770.Τη χρονιά αυτή συνέβησαν τα λεγόμενα  Ορλοφικά.
Το επαναστατικό αυτό κίνημα που έγινε με την πρωτοβουλία των Ρώσων η η εμφάνιση των αδελφών Ορλώφ στην Κορώνη οδήγησε τον τόπο στην καταστροφή.
Όταν απέτυχε το κίνημα οι Τούρκοι μαζί με πολλούς Αλβανούς, που είχαν έρθει να τους βοηθήσουν κατευθύνθηκαν προς τη μονή Παναγία η Γριβιτσιανή γιατί πίστευαν  πως οι μοναχοί  γνώριζαν  και υποκινούσαν την επανάσταση. Το μοναστήρι όπως φαίνεται και σήμερα περιβαλλόταν από τείχος στο οποίο υπήρχαν και πολεμίστρες μέσα απ΄ αυτό οι μοναχοί αμύνθηκαν σθανερά. Λέγεται ότι  ήταν κάπου 40 καλόγηροι αλλά τελικά νικήθηκαν μετά από προδοσία κάποιου που εργαζόταν κάποτε στη μονή και γνώριζε μια κρυφή πόρτα. Η καταστροφή στο μοναστήρι ήταν ολοκληρωτική. Σκότωσαν τους μοναχούς έβαλαν φωτιά στα κελιά τους και με τα σπαθιά τους κατέστρεψαν τα μάτια  όλων σχεδόν των Αγίων, που εικονίζονταν στις τοιχογραφίες του ναού.
Έκτοτε δεν υπήρξε ξανά μοναστική κοινότητα στο μοναστήρι αυτό.
Μόνο όταν επισκευάστηκε και ονομάστηκε Μονή των Αγίων Θεοδώρων κάποιοι μεμονωμένοι μοναχοί έφτιαξαν ένα κελί  και έμειναν κατά διαστήματα στο μοναστήρι αυτό.Το 1730 περίπου ο τελευταίος καλόγηρος δολοφονήθηκε και  φόνος έχει μείνει ανεξιχνείαστος. Μετά απ΄αυτό κανένας άλλος μοναχός, δεν εγκαταστάθηκε στη μονή αυτή.
Το κτιριακό συγκρότημα
Ο  ερειπιώνας του οικοδομικού συγκροτήματος της Μονής μας δίνει αρκετές πληροφορίες.Η μονή ήταν κλεισμένη μέσα σ΄ ένα υψηλό τείχος που τα απομεινάρια του από την πλευρά της εισόδου δείχνουν πως μπορεί να είχε ύψος και πάνω από τέσσερα μέτρα.Κατά διαστήματα διακρίνονται μικρά ανοίγματα πολεμίστρες που χρησίμευαν για τη άμυνα των μοναχών λόγω της ερημιάς του τόπου.Η πόρτα της εισόδου είναι σε σχήμα καμάρας φρουριακού τύπου. Μπαίνοντας μέσα δεξιά μέσα σε μια συνεχή σειρά είναι χτισμένα τα κελιά των μοναχών. Η χωροταξική τους διάταξη είναι σε σχήμα ημιτελούς Π. Στο κέντρο είναι χτισμένος ο ναός. Ορισμένα από τα κελιά ήταν ισόγεια και άλλα διώροφα. Επίσης διακρίνονται ίχνη του φούρνου και  του μαγειρείου.Το καθολικό είναι ένας τετράγωνος σταυροειδής εγγεγραμμένος δίστηλος ναός. Οι τοίχοι του όπως και όλων των χτισμάτων   είναι χτισμένοι με αργολιθοδομή  (πέτρες απελέκητες).Στο τέλος του 16ου αιώνα και ιδιαίτερα στις αρχές τότε 17ου άρχισαν να σταθεροποιούνται οι συνθήκες ζωής και πολλά μικρά μοναστήρια ανακαινίστηκαν. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς και ποιοι ανακαίνισαν την ιερά μονή Παναγία η Γριβιτσιανή. Ως προς την αρχιτεκτονική του, ενώ ήταν ένα καθαρά τετράγωνο ναός επιμηκύνθηκε στη δυτική του πλευρά. Αφού κατεδαφίστηκε η δυτική πλευρά προστέθηκε νάρθηκας. Αυτό είναι πολύ εμφανές και σήμερα. ΄Έγιναν και πολλές άλλες ανακατασκευές και προσθήκες. Την εποχή αυτή έγινε και η αγιογράφηση του ναού. Ο ναός είναι αγιογραφημένος εξ ολοκλήρου.
Αφιερωμένος όπως ήταν στην Κοίμηση της Θεοτόκου έχουν ζωγραφιστεί και οι 24   οίκοι του ακάθιστου ύμνου μάλιστα έχε ι καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια να δοθούν όσο το δυνατόν περισσότερες σκηνές από τη ζωή της Παναγίας. Ο ζωγράφος δεν είναι γνωστός.΄Ισως να ήταν κάποιος καλλιτέχνης της Κρητικής διασποράς ή κάποιος από ένα Πελοποννησιακό εργαστήριο. Σήμερα ο επισκέπτης αντικρίζει ένα αποκαρδιωτικό  θέαμα καταστροφών. Ο χρόνος και η αμάθεια των ανθρώπων είναι οι κύριοι αίτιοι. Η Μονή βρίσκεται υπό την εποπτεία της Εφορίας Βυζαντινών αρχαιοτήτων.
Το Βυζαντινό αυτό μνημείο ευτυχώς υπάρχει ακόμα.Ο παπάς της ενορίας Θεόδωρος Μπαγατέλας το φροντίζει. Τρεις φορές το χρόνο λειτουργείται. Των Αγίων Θεοδώρων, στα εννιάμερα της Παναγίας   και της Μυρτιδιώτισας. Αυτός ο ναός με την ίδια θεμελίωση και αρχιτεκτονική αντιστέκεται στη φθορά εδώ και 800 χρόνια και διηγείται την ιστορία του τόπου.

Είναι καθήκον όλων μας να το φροντίζουμε και να εμπνεόμαστε από την δύναμη του.Γιατι η εξαφάνιση κάθε απόδειξης της ιστορικής μας κληρονομιάς δημιουργεί ένα κενό.Μέσα σ΄ αυτό το κενό μπορούν να χωρέσουν και να συμβούν όλες οι απειλές της παγκοσμιοποίησης.
   Από την Γιώτα Κατσίβα-Μαρκάκη                                                                                                   
  μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου

VIDEO: Θανάσης Κυριόπουλος

ΑΓΙΑ ΠΛΑΓΙΑ
Το εξωκλήσι της Αγίας Πελαγίας βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπιο με πηγές και πλατάνια.Βρίσκεται πάνω στο δρόμο που συνδέει τα χωριά Φαλανθη και Χωματερό.Λενε πώς οι πηγές  βρίσκονται κάτω από το εκκλησάκι.Δεν υπάρχει καμμιά πηγή,γραπτή επιγραφή ή προφορική  που να μας δίνει πληροφορίες για το πότε χτίστηκε για πρώτη φορά το εξωκλήσι αυτό
Εκείνο όμως που γνωρίζουμε είναι πως στα πρακτικά της Κοινότητας Πανιαρών ή Φαλάνθης  το  1912 αναφέρονται οι πηγές της Αγίας Πελαγίας. Αυτό σημαίνει πως υπήρχε από παλιά το εξωκλήσι εκεί.Στο εξωκλήσι αυτό γίνεται λειτουργία στις 4 Μαϊου και στις 4 Οκτωβρίου ημέρες γιορτής της Αγίας Πελαγίας όπου υπάρχει μεγάλη προσέλευση προσκυνητών.
Παλιότερα μάλιστα οι κάτοικοι της Φαλάνθης είχαν καθιερώσει ως πανηγύρι τους "της Αναλήψεως", διότι εκεί γίνονταν και γίνεται η λειτουργία τη μέρα αυτή.Η Αγία Πελαγία είναι ένα γραφικό εξωκκλήσι και ο περιβάλλων χώρος είχε και τουριστικό ενδιαφέρον.Εκει γινόταν τις περισσότερες φορές οι εκδρομές των σχολείων της περιοχής και σήμερα η εξοχική ταβέρνα του Γιώργου  Μποσινάκη,που υπάρχει δίπλα από το εκκλησάκι, συγκεντρώνει πολύ κόσμο κάθε βράδυ.