''ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ  ΣΤΟ  ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΟΠΑΙΧΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ''

''ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ''

ΒΡΑΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ -12ος χρόνος

Α΄ ΜΕΡΟΣ

 Τα πανηγύρια ήταν οι πιο διασκεδαστικές μέρες των ανθρώπων.Γίνονταν σε κάθε χωριό μόνο την ημέρα της ονομαστικής εορτής του Αγίου του τόπου τους και ήταν ένα ξεχωριστό γεγονός που όλοι το περίμεναν.

Μάλιστα στις παλιές εποχές ήταν η αφετηρία που προσδιόριζαν οι χωρικοί σπουδαία γεγονότα της ζωής τους.Πριν από το πανηγύρι  αλλά και μετά το πανηγύρι μας.΄Οταν οι ανεβοκατεβάτες ποιμένες πρόγονοί μας από τα χωριά του Φαλάνθου δημιούργησαν τα χωριά μας, Πανιάρες, Χωματερό, Μυστράκι και Φαλάνθη έφτιαξαν τις εκκλησίες  τους που τις αφιέρωσαν στον Αγιο που αυτοί αποφάσισαν.

Στα πρώτα χρόνια, οι άνθρωποι ήταν πολλοί και  με το σχόλασμα της εκκλησίας όλοι χόρευαν στην αυλή τραγουδώντας με το στόμα και χαίρονταν.

Ηταν ένα ξεφάντωμα που εκεί γινόταν και το λεγόμενο νυφοπάζαρο.

Επειδή τα πανηγύρια χρειάζονται  και καλό καιρό για να έχουν επιτυχία το καλοκαίρι ήταν η κατάλληλη εποχή.Στις Πανιάρες επειδή η εορτή του Αγίου Δημητρίου είναι 26 Οκτωβρίου και εκείνη την εποχή οι άνθρωποι όργωναν και έσπερναν  και συνήθως έβρεχε, δεν γινόταν ποτέ πανηγύρι.Το ίδιο σχεδόν συνέβαινε και στο χωριό Μυστράκι. Στις 2 φεβρουαρίου γιορτάζει η εκκλησία τους. Στο Χωματερό επειδή η μνήμη της εορτής του Αγίου Διονυσίου  είναι στις 17 Δεκεμβρίου η γιορτή του πανηγυριού  μετατέθηκε για τις 24 Αυγούστου, ημέρα της αποκομοιδής των λειψάνων του Αγίου Διονυσίου. Κάποιες φορές χωρίς να υπάρχει τοπική εκκλησία που ήταν αφιερωμένη  σε μια δεσποτική, θεομητορική η μνήμη του Αγίου σε κάποια χωριά μεταφέρουν το πανηγύρι τους σε άλλη ημερομηνία.

Στις Πανιάρες-Φαλάνθη,το πανηγύρι μεταφέρθηκε στη γιορτή της αναλήψεως στο εκκλησάκι της Αγίας Πελαγίας.Τότε στο σχόλασμα της εκκλησίας η τοπική ορχήστρα έπαιζε Καλαματιανά και χόρευαν κάτω  από τα πλατάνια και δίπλα  στις πηγές.Αυτό όμως δεν κράτησε πολύ.Με την πάροδο του χρόνου το πανηγύρι αυτό ατόνησε και εγκαταλείφθηκε.

Στο Χωματερό όμως επειδή στο χωριό υπήρξε μια πολιτισμική παράδοση λόγω των ξένων που είχαν εγκατασταθεί και δούλευαν στο λιγνιτωρυχείο το πανηγύρι είχε ρίζες.Υπήρχε κουλτούρα διαπολιτισμική και συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες στα γλέντια που γίνονταν.

Από την δεκαετία του 1950  στα πανηγύρια οι άνθρωποι δεν χόρευαν τραγουδώντας με το στόμα αλλά έφερναν λαικές ορχήστρες.Στο Χωματερό τότε υπήρχαν 4 καφενεία-παντοπωλεία και ο ανταγωνισμός ήταν μεγάλος.

Τα καφενεία ήταν:

• Το καφενείο του Γιάννη Κωστολιά με το παρώνυμο ''Γιαγκούλας''
• Το καφενείο του Θανάση Κοσμά
• To καφενείο του Νίκου Τερτίπη
• Το καφενείο του Λια του Κωστολιά

Επίσης κάποιοι ιδιώτες έφερναν ορχήστρα η οποία έπαιζε μπροστά από το σπίτι του Παναή Μπαγατέλα κοντά στην εκκλησία.

Σε όλο το χωριό ακούγονταν μουσικές.Κάπου έπαιζαν οι λαικοί οργανοπαίχτες του χωριού  και σε άλλα στέκια έφερναν μουσικές ορχήστρες από την Καλαμάτα και την Αθήνα.Από αυτές τις ορχήστρες που έρχονταν και στο πανηγύρι του Χωματερού ξεκίνησαν και έγιναν διάσημοι όπως τα αδέλφια Παναγιώτης και Χρήστος Μιχαλόπουλος από την Καλαμάτα και η Ελένη Βιτάλη που έκανε τα πρώτα της βήματα με την μητέρα της που ήταν τραγουδίστρια των πανηγυριών.

Το πανηγύρι του Χωματερού είχε γίνει ξακουστό.Τότε υπήρχε πολύς κόσμος και πολλοί ήταν αυτοί που έτρεχαν  από τα γύρω χωριά να διασκεδάσουν.Από την παραμονή το απόγευμα που γινόταν ο Εσπερινός  πολύς κόσμος συνέρρεε στην Εκκλησία.Οταν νύχτωνε άρχιζε η πρώτη βραδιά της διασκέδασης.

Τα όργανα έπαιζαν ασταμάτητα και ο κόσμος γλεντούσε.Το πρωί γινόταν στην εκκλησία η θεία λειτουργία στην οποία χοροστατούσε πάντα ο Δεσπότης Μεσσηνίας κ.Δασκαλάκης. Η συμμετοχή του κόσμου στο εκκλησίασμα ήταν πολύ μεγάλη.

Πολλοί προσκυνητές έρχονταν από τα κοντινά χωριά και στην εκκλησία υπήρχε το αδιαχώρητο.Μετά το σχόλασμα της εκκλησίας έξω στην μικρή πλατεία υπήρχε πανηγυριώτικη ατμόσφαιρα.Mικροπωλητές με παιχνίδια για τα παιδιά και πολλά τραπέζια με παστέλια χειροποίητα.Ολοι αγόραζαν  για να κεράσουν και να τα πάνε σπίτια τους.Χαμόγελα χαιρετούρες καλωσορίσματα και κει έξω από την εκκλησία συνέβαινε κάτι που χαρακτηρίζει  αυτό που λέμε ανθρώπινες κοινωνίες.

Ολοι οι άνδρες των οικογενειών του χωριού δεν άφηναν κανέναν να φύγει από τους επισκέπτες προσκυνητές.Τον καλούσαν στο γιορταστικό τους τραπέζι και μάλιστα πολλές φορές κάποιοι συγκρούονταν διεκδικώντας κάποιον κοινό γνωστό τους.

Στο σπίτι οι γυναίκες είχαν ετοιμάσει ένα μεγάλο τραπέζι και σερβίριζαν ψητά και σαλάτες από τον κήπο τους.Υπέροχες μυρωδιές και γεύσεις.

Τρώγανε όλοι μαζί και στη συνέχεια ακολουθούσαν τραγούδια με την συμμετοχή όλων.Τα τραγούδια της τάβλας που τα ήξεραν από τα χωριά τους τον Φάλανθο Αρκαδίας τις ρίζες τους και: ‘’Συλιμιώτισα σε είδα και αρρώστησα’’.

‘’Πατώ της τα χώματα με νάζια και καμώματα

Πατώ τη γη βαθειά σαν τη φρεγάτα του πασά’’

Χορτασμένοι το βράδυ πήγαιναν στα καφενεία διασκέδασης.Το χαρακτηριστικό ήταν πως εκεί σερβίριζαν  μόνο ποτά,αναψυκτικά μπυράλ όλα σε γυάλινα μπουκάλια και σε ποτήρια γυάλινα.

Η ορχήστρα έπαιζε τραγούδια λαικά και δημοτικά.Τότε οι παρέες έστελναν ραβασάκια στην ορχήστρα και ο τραγουδιστής διάβαζε το όνομα του αρχηγού της παρέας και τον καλούσε μαζί με την παρέα του να σηκωθούΝ και να χορέψουν.Η ορχήστρα έπαιζε μόνο γι αυτούς  και ο αρχηγός σκορπούσε χαρτονομίσματα επάνω στο πάλκο και καμιά φορά όταν ενθουσιαζόταν κολούσε επιδεικτικά κάποιο χαρτονόμισμα μεγάλης αξίας στο κούτελο κάποιου από την ορχήστρα.

Μετά την αστυφιλία και τις μεταναστεύσεις που ο κόσμος έφυγε, το πανηγύρι έχασε  την αίγλη του.Γινόταν κάποιες φορές πανηγύρι από κάποιους ιδιώτες αλλά στη συνέχεια ξεχάστηκε.Για κάποια χρόνια δεν γινόταν πανηγύρι καθόλου.Μόνο εκκλησίασμα. Εκανε κάποια προσπάθεια ο τελευταίος πρόεδρος της Κοινότητας Νίκος Κυριόπουλος  και για δύο χρόνια επανέφερε την διασκέδαση.

Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει.Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χωματερού έχει αναλάβει την διοργάνωση του πανηγυριού.Εχει διαμορφωθεί κατάλληλα ο χώρος του Δημοτικού σχολείου.Ο ακούραστος, δυναμικός δραστήριος και επικονωνιακός Πρόεδρος του Συλλόγου μας κ.Διονύσης Κοσμάς,με το Δ.Σ. πάντα δίπλα του διοργανώνουν το πανηγύρι και είναι πλέον ξακουστό στην περιοχή.

Ο Σύλλογος απευθύνεται σε όλους σας και σας καλεί στις 23 Αυγούστου  στο φετεινό πανηγύρι του χωριού μας  να διασκεδάσετε και να χορέψετε.

 Σας ευχαριστούμε και σας περιμένουμε.

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Kυρίες και Κύριοι

Θα αρχίσω διαβάζοντας ένα μικρό απόσπασμα από το ποίημα  ποιητή του χωριού μας του Βασίλη Τερτίπη ‘’Μικρό Μυθιστόρημα’’. Από τη συλλογή ‘’Ζωντανά οράματα’’.

‘’Όταν   πάλι είμαστε στα πανηγύρια και μες΄στις ουράνιες νότες από το θεικό μπουζούκι του Μητσίρη και με τον αξέχασρο Τασιoνάρα τραγουδιστή.

Ναι κάτω απ΄τη νεραιδένια μελωδία τ΄αυτοδίδακτου μαέστρου ξεχλιάναμε τους εφηβικούς μας οργασμούς μεθυσμένοι ενθουσιασμό νιότη και όνειρα’’.

Στους στίχους αυτούς ο ποιητής αναφέρεται σε δυο διασκεδαστές της τοπικής λαικης ορχήστρας.Στον αυτοδίδακτο μαέστρο με το θεικό μπουζούκι ,τον Μιτσήρη και τον Τάσο Μπαγατέλα που δεν ήταν βέβαια μέλος της λαίκής ορχήστρας αλλά ήταν καλλίφωνος και κατ΄επιθυμία των συγχωριανών του ανέβαινε στο πάλκο και τραγουδούσε ότι τραγούδια αυτός ήθελε  αλλά είχε και το χαρκτηριστικό του ότι ότι τραγούδια έλεγε τα άφηνε στη μέση και αυτοθαυμαζόμενος έλεγε ''γειά σου Μπαγατέλα''.

Την μικρή λαική ορχήστρα που έπαιζε στα πανηγύρια στους γάμους και τα βαπτίσια την αποτελούσαν

Οι οργανοπαίκτες ήταν γνωστοί με τα παρώνυμά τους.Τα ονόματά τους ήταν:

Δημήτριος Καραμπίνης γνωστός σε όλους ''Μιτσίρης''  που έπαιζε μπουζούκι και τραγουδούσε.

Ο Γιώργος Μουντζούρης  γνωστός με το παρώνυμο ''Γιογιός'' που έπαιζε βιολί από το Χωματερό

Ο Παναγιώτης (Τάκης) Κατσίβας  που έπαιζε μπουζούκι από το Χωματερό και ο τραγουδιστής αυτής της λαικής ορχήστρας ήταν   ο Στέλιος Μπαγατέλας που κατά προτίμηση  τραγουδούσε τραγούδια του Καζαντζίδη και Δημοτικά.Το σχήμα της λαικής ορχήστρας δεν ηταν σταθερό.Η σύνθεσή της άλλαζε και πολλές φορές μαζί τους ήταν και ο Νίκος Κούβελας γνωστός με το παρώνυμο Ασίκης από τους Κόμπους που έπαιζεΚαι φέτος αποφάσισε να τιμήσει αυτούς που προσέφεραν στην ψυχαγωγία των κατοίκων και είναι γνωστό πως η ψυχαγωγία η διασκέδαση γενικά των ανθρώπων είναι ένας υψηλός δείκτης πολιτισμού.Γι αυτό το λόγο ο Σύλλογος αποφάσισε να τιμήσει για την προσφορά τουςτον Δημήτρη Καραμπίνη, τον  Γιώργο Μουντζούρη,  τον Παναγιώτη Κατσίβα  που έπαιζε μπουζούκι  και τον Στέλιο  Μπαγατέλα

όλοι κάτοικοι της κοινότητάς μας.Ως τιμητικό έπαθλο τους προσφέρει ''τιμής  ένεκεν'' το βιβλίο που έχει γραφτεί από την κ.Γιώτα Κατσίβα και είναι η ιστορία της κοινότητάς μας  για έναν αιώνα.

Kυρίες και Κύριοι

Σήμερα αυτού του τύπου οι οργανοπαίχτες είναι σπάνιοι και όλος αυτός ο θησαυρός της λαϊκής παράδοσης με τους αυτοδίδαχτους οργανοπαίχτες θα χανόταν αν δεν υπήρχαν άνθρωποι σοφοί, οραματιστές, άνθρωποι που έβλεπαν μακριά και είναι οι ευεργέτες του πολιτισμού μας.Είναι αυτοί που έσκυψαν πάνω στις παραδόσεις του λαού μας και τις διέσωσαν.Είναι ο Σίμων Καρράς, η Δόμνα Σαμίου, η Δώρα Στράτου,ο Λάμπρος Λιάβας και  αρκετοί όχι όμως πολλοί που όργωναν την Ελλάδα  και κατέγραφαν στα κασετόφωνά τους, τις πολύτιμες δημιουργίες των απλών ανθρώπων και τις φύλαξαν ως ακριβά θησαυροφυλάκια που έγιναν οι κιβωτοί της μνήμης της ιστορίας και του πολιτισμού του λαού μας.

Kυρίες και Κύριοι

Η παράδοση είναι πηγαία και αυθεντική και  είναι πηγή έμπνευσης κάθε σπουδαίου καλλιτέχνη.

Ολοι ακούμε με δέος τα δημοτικά τραγούδια και θαυμάζουμε τον βηματισμό των χορευτών  των παραδοσιακών μας χορών και ως λαός έχουμε βαθιές τις ρίζες  

των παραδόσεών μας.

Απόψε έχουμε την τιμή και την χαρά να  είναι κοντά μας για ακόμη μια φορά ο Χορευτικός  ΄Ομιλος από  την Χώρα με τον με τον δάσκαλο χορού κ.Τάσο  Καλογερόπουλο.Τους ευχαριστούμε από καρδιάς.

   Σας ευχαριστώ

Γιώτα Κατσίβα-Μαρκάκη

..................................................................................................................................................................................................................................................

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΑΠΟ ΚΑΡΔΙΑΣ:
- ΄Ολους εσάς που βρεθήκατε στην χθεσινή βραδιά πολιτισμού στο χωριό μας
-Τον Λαογραφικό Χορευτικό ΄Ομιλο Χώρας,(https://www.facebook.com/laografikosxoras/),την Πρόεδρο κ.Αγγελική Νικολοπούλου και τον δάσκαλο χορού κ. Τάσο Καλογερόπουλο
-την Αντιδήμαρχο Δήμου-Νέστορος κ.Πελαγία Λευτάκη
-Το εστιατόριο ''ΓΑΛΑΖΙΑ ΝΕΡΑ''-Αγιος Ανδρέας για την πολύτιμη βοήθεια που μας προσέφερε.

-τα μέλη και τους φίλους-συνεργάτες του Συλλόγου που στήριξαν με κάθε τρόπο τη χτεσινή εκδήλωση(οργάνωση-μπουφές)
-τους μικρούς μας φίλους Χάρη Παυλόπουλο και Κωνσταντίνο Αργυρόπουλο και για την πολύτιμη βοήθεια στην επεξεργασία των Video.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χωματερού έτσι θα συνεχίσει με θέματα πολιτισμού και παράδοσης που προβάλουν τον τόπο μας, την Μεσσηνία που τόσο αγαπάμε!

ΧΩΜΑΤΕΡΟ 18-08-2018
Για το Δ.Σ. του Συλλόγου
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΟΣΜΑΣ